Kerst in Chittagong, Bangladesh

Allereerst een fijne kerst gewenst.

Dit is een kort verslag uit Chittagong, Bangladesh, tegen de grens met Myanmar, waar ik gisteravond na een vrij heftige busreis ben aangekomen. Een grote industrie- en havenstad aan de Baai van Bengalen, tegelijkertijd een overstapplaats voor de jungle in het oosten, en een aantal stranden in het zuiden. De bedoeling was om door te reizen naar een paar dorpen in het achterliggende jungle gebied, maar op dit moment is het lastig om hier een 'permit' voor te krijgen (er is blijkbaar speciale toestemming voor nodig om als buitenlander dit gebied te bezoeken). Waarschijnlijker is daarom dat ik hier morgen ga proberen iets meer van de haven te zien, en mogelijk één of twee grote scheepswrakken kan bekijken die hier hun laatste rustplaats vinden. Makkelijk wordt dit niet, het zijn plaatsen die over het algemeen worden afgeschermd, vooral vanwege de niet al te florissante arbeidsomstandigheden.

Goed, Bangladesh. Het is dus toch gelukt om binnen te komen. Sterker nog, de procedure aan de grens verliep soepel, en was zelfs lichtelijk amusant. Nadat ik India was 'uitgestempeld' werd m'n rugzak door een 'porter' over de grens getild, waar ik ongeveer een uur lang twee beambten kon gadeslaan die driftig allerlei informatie uit m'n paspoort in grote boeken aan het overschrijven waren. Iets later reed ik, vijftig dollar lichter, in een luxueuze bus richting Dhaka, door groen landschap, een lichte verademing na het zien van (te) veel steden in India.

Maar de eerste bestemming in Bangladesh was opnieuw een grote stad, Dhaka. En wat voor een stad. Als Delhi, Lahore, of Teheran overweldigend zijn, dan is Dhaka hier misschien wel de overtreffende trap van. Waarschijnlijk kwam dit ook omdat ik, zonder dit gepland te hebben, op de eerste dag direct in één van de grootste nationale 'feestdagen' terecht kwam, 'Victory Day'.

Bangladesh werd in 1971 onafhankelijk, nadat het een zeer bloedige oorlog uitvocht met Pakistan. Sterker nog, voor die tijd was het onderdeel van Pakistan, hoewel het gescheiden wordt door India. Een (lichtelijk bizarre) consequentie van de opdeling van Brits India in 1947. Door allerlei omstandigheden kwamen de Bengalen in opstand tegen het regime in Islamabad, wat uiteindelijk resulteerde in een oorlog die aan drie miljoen mensen het leven kostte. Een hoge prijs voor zelfstandigheid.

'Victory Day' is de dag waarop de overwinning op het Pakistaanse leger gevierd wordt. Het hele land is vrij, politici leggen bloemenkransen, er zijn allerlei kleinschalige en grotere evenementen, en vrijwel iedereen op straat draagt iets van de nationale kleuren, rood en groen. Het was een aparte introductie in dit land, temeer omdat buitenlanders hier niet bepaald in grote aantallen aanwezig zijn. Bij het zien van een ander gezicht gingen veel mensen spontaan uit hun dak, helemaal toen ik (sporadisch) m'n camera tevoorschijn haalde. Ik geloof niet dat ik ooit zoveel handen geschud heb op één dag.

Wie dacht dat het hier ophield, komt bedrogen uit. Ik ben een paar buitenlanders tegen gekomen in de eerste tien dagen in Bangladesh, en allemaal hadden ze vergelijkbare ervaringen. Mensen zijn enthousiast om een buitenlander te zien. Hoewel deze nieuwsgierigheid gemeend is, en daarom best leuk, wordt de aandacht soms wel erg veel van het goede. Eigenlijk heb je continu het gevoel dat je in de 'spotlights' staat, iets waar ik over het algemeen niet al te veel behoefte aan heb. Het is nog steeds lastig om hier aan te wennen.

Daarnaast was Dhaka één van de armste, meest chaotische, kleurrijke, en tegelijkertijd interessante steden die ik tijdens deze reis bezocht heb. Bangladesh is één van de meest dichtbevolkte landen ter wereld, en dat is in de hoofdstad op iedere hoek van de straat, 24 uur per dag te zien. Het wemelt van de mensen, het krioelt bijna, en het kost enorm veel energie om je een weg te banen door al deze chaos. Helemaal als buitenlander. Terwijl je al je concentratie nodig hebt om allerlei obstakels te vermijden die op je pad komen (autorickshaws, fietsrickshaws, motoren, bussen, auto's, gaten in de stoep, laaghangende electriciteitsdraden, bedelaars, mensen die enorme pakketten op hun hoofd dragen, straathonden, etc.), hoor je ook nog om de haverklap 'how are you' en 'where are you from'. En dan 'moet' ik ook nog aan filmbeelden denken. Het was (en wordt) een uitdaging, en op veel momenten een brug te ver.

De eerste dagen had ik nodig om een idee te krijgen van de stad, het land, en zijn mensen. Ik liep door de drukke straten in het oude Dhaka, en probeerde informatie te vergaren over de rest van de stad, mogelijke onderwerpen om te filmen, en andere plaatsen om te bezoeken. Een hoogtepunt was het vrijdaggebed (de bevolking in Bangladesh is voor ongeveer 95% moslim), dat ik bijwoonde in de grootste moskee van Dhaka. Op de één of andere manier kreeg ik het voor elkaar om een frontaal beeld te maken van alle honderden (zo niet duizenden) mensen die aan het gebed deelnamen. Prachtig.

Na Dhaka vertrok ik voor drie dagen naar de theevelden van Sylhet en Srimangal. Relatief rustigere plaatsen. Hier huurde ik een mountainbike om een dag lang door de dorpen te fietsen, en een compleet ander Bangladesh te aanschouwen. Groene theevelden, verlegen of verbaasde dorpsbewoners, een bescheiden regenwoud.

Een toeristensector bestaat niet echt in Bangladesh, of staat hooguit in de kinderschoenen. Het is daarom soms lastig om de weg te vinden, niet alleen in een bepaalde stad, maar ook van plaats naar plaats. Daarnaast gebeuren er altijd onverwachte dingen. Van de 10 dagen dat ik hier ben, heb ik er 4 in bussen gezeten, en vaak langer dan (achteraf) nodig was geweest. En ondanks de vriendelijke mensen is een busreis in dit land niet bepaald een rustgevende gebeurtenis. Vlakke wegen, weinig verkeersregels, en chauffeurs die soms aan straatraces lijken deel te nemen, zorgen voor behoorlijk riskante situaties. Verkeersongelukken zijn dan ook aan de orde van de dag.

De eerste bus vanuit Dhaka (naar Sylhet) bleek lokaal transport te zijn, waardoor ieder kwartier gestopt moest worden om passagiers in en uit te laten, en de reis ongeveer twee keer zo lang duurde als normaal. Een paar dagen later kwam ik erachter dat een treinkaartje naar Chittagong dat ik gekocht had (met pijn en moeite, op de 'zwarte markt') voor een nachttrein bleek te zijn, in de laagste klasse. Iets waar ik op dat moment even geen trek meer in had. De reis naar Chittagong duurde vervolgens, via Dhaka, twee dagen in plaats van één. Ook hier is eerste Kerstdag een vrije dag, en het toeval wil dat vrijdag en zaterdag weekenddagen zijn, en veel mensen besluiten er een paar dagen op uit te trekken. Daarnaast zijn ook alle scholen en universiteiten vrij. Het gevolg, volle bussen, treinen, en ferries, en veel vermoeide en/of gefrustreerde passagiers.

Terwijl ik dit verslag schrijf, kijk ik met een half oog naar CNN, af en toe schakelend naar BBC, twee van de paar buitenlandse kanalen die ik op een tv in de hotelkamer kan ontvangen. Zo nu en dan kijk ik een stukje van een (zeer matige) Hollywood film. Er staat een grote koelkast met allerlei frisdranken en snacks in de hoek, en de warme douche vanochtend was erg prettig. Misschien dat ik straks iets te eten bestel van het uitgebreide menu van een aangrenzend restaurant. En af en toe werp ik een blik naar buiten, en zie ik mensen hun hand op houden, jong en oud, met verweerde, vermoeide en soms wanhopige gezichten.

Het zet je, opnieuw, aan het denken.

Merry Christmas.