Kriskras door India

Deze korte update schrijf ik vanuit Bhubaneshwar, een plaats die velen van jullie waarschijnlijk even moeten opzoeken, op een ouderwetse landkaart, of waarschijnlijker via Google Maps. Toegegeven, een aantal dagen geleden had ik ook nog nooit van de plaats gehoord, maar ergens klinkt het wel apart, vanaf het moment dat je het zonder hakkelen kunt uitspreken tenminste. Het was totaal niet de bedoeling om hier terecht te komen, verre van zelfs, maar een plotselinge wending, of eigenlijk meer een impulsieve beslissing, zorgde ervoor dat ik vanaf eergisteren zo'n 21 uur in de trein zat, vanuit Chennai, naar inderdaad, Bhubaneshwar.

Is hier veel te zien en te beleven? Ongetwijfeld. De bijnaam is 'Temple City', en in zekere zin doet de stad zijn naam wel eer aan. Voornamelijk in historisch opzicht moet ik daaraan toevoegen. Van de duizenden tempels die hier in de loop van de eeuwen gebouwd zijn, staan er nog een paar dozijn overeind, het merendeel wordt amper nog gebruikt. Vanochtend heb ik er een aantal bekeken, en de stijl is inderdaad anders dan veel andere tempels die ik tot nu toe in India heb gezien. Jammer is wel dat de belangrijkste niet toegankelijk zijn voor buitenlanders, dus een kijkje nemen, met of zonder camera, zat er in de meeste gevallen niet in.

Vanwaar het plotselinge besluit om richting het noordoosten te gaan, in plaats van terug te vliegen naar Delhi? De voornaamste reden is waarschijnlijk dat ik eerlijk gezegd niet zo'n zin had om weer naar Delhi te gaan, een stad die ik tijdens deze reis al twee keer heb bekeken, maar voor m'n gevoel nog niet genoeg gefilmd. Soms is het verstandiger om dan maar een heel andere kant op te gaan, en er was nog een paar treinkaartjes voorradig richting Kolkata (Calcutta, in de 'oude' spelling). Bhubaneshwar ligt zo'n 8 uur onder Kolkata, en leek een aardige tussenstop. Morgen vertrek ik eerst nog richting Puri en Konark, waar een tweetal 'festivals' georganiseerd wordt. Eén gericht op traditionele dans, de ander wordt een 'International Sand Art Festival' genoemd. Klinkt veelbelovend. Waarschijnlijk is het vooral georiënteerd op binnen- en buitenlandse toeristen, maar dat zie ik vanzelf wel. Het is in ieder geval weer eens iets anders.

Het vorige bericht kwam uit Hyderabad, een stad die ik vooral bezocht vanwege de moslim gemeenschap en de opkomende IT sector. De volgende grote plaats, volgens sommigen zelfs de derde stad van India (hoewel de statistieken her en der nogal variëren, en Chennai en Kolkata meer aanspraak lijken te maken op deze 'titel'), is zonder twijfel de IT hoofdstad van het land. Bangalore ligt ongeveer tussen Mumbai en Chennai in, en bleek een interessante plaats om een paar dagen rond te kijken.

Ik verbleef in het zuiden van de stad, in een guesthouse dat in een rustige woonwijk was gesitueerd. Een welkome afwisseling van de doorgaans drukke straten waaraan hotels zijn gelegen. Hier woonden vooral mensen, gezinnen, families die je de Indiase 'middenklasse' zou kunnen noemen. Vaders met goede banen, moeders die soms ook werken, kinderen die naar scholen gaan waar in Oxford Engels wordt lesgegeven (of tenminste de Indiase variant ervan), gepensioneerde politici, en jonge, vaak net afgestudeerde Indiërs met banen die tot een 'internationale carrière' kunnen leiden.

Van de bijnaam 'Silicon Valley' van India is in sommige gedeelten van de stad in eerste instantie weinig terug te vinden. Wanneer je door Bangalore rijdt, zie je weliswaar af en toe een groot kantoor staan, van Samsung, SAP, of Infosys, maar erg indrukwekkend is dit niet. Het is pas wanneer je één van de grote IT parken bezoekt dat je een idee krijgt van de schaal waarop hier gewerkt wordt. Straten zijn gevuld met enorme kantorencomplexen, afgeschermd met grote hekken, en bewaakt door agenten in uniform en burger (zoals ik tot twee keer toe ondervond). Geregeld rijden er ook pantservoertuigen door de straten. Het leek af en toe science fiction.

Dat ik hier probeerde te filmen, was wat je het beste als 'stupide' kunt omschrijven. Bij het derde beeld werd ik al in de kraag gevat, door een politieagent die eruit zag alsof hij op weg naar Microsoft of IBM was. Toestemming vragen bleek geen zin te hebben, het was uit den boze om hier te fotograferen, of laat staan met een videocamera rond te zwaaien. Iets dat ik eerder ondervonden heb. India lijkt soms op scherp te staan, sinds de aanslagen in Mumbai in 2008, en waarschijnlijk ook om allerlei andere redenen (Pakistan, Kashmir, Al Qaida, ISIS, lokale bedreigingen, etc).

Waar ik mogelijk (nog) meer van onder de indruk was (maar helaas niet in positieve zin), waren de enorme verkeersopstoppingen in (en ook buiten) de spitsuren. Het is lastig voor te stellen dat veel mensen, zeker degenen die in de IT parken werken, iedere dag uren in het verkeer vastzitten, terwijl ze misschien maar een paar kilometer verderop wonen. Deze dagelijkse 'exodus' (en 'invasie', wellicht) begint een steeds groter probleem te worden, dat slechts gedeeltelijk kan worden opgevangen met een aantal alternatieven (verplaatsen van activiteiten/kantorencomplexen, thuiswerken, nieuwe metrolijnen aanleggen, bredere wegen, bijvoorbeeld). Het is trouwens een probleem waar veel meer plaatsen in India, en de rest van de wereld, mee te maken hebben. Stijgende welvaart (voor sommigen, gemiddeld) en een snel groeiende bevolking. Eén en één is twee, en in sommige gevallen zelfs drie.

Van de IT stad reisde ik door naar een grote industriestad, Chennai, maar wel om direct weer door te gaan naar een klein plaatsje ten zuiden van deze metropool. Na Mumbai, Hyderabad, en Bangalore leek het me tijd om even uit de grote steden te ontsnappen.

Mamallapuram, nog zo'n mooie, haast niet uit te spreken naam, is een klein vissersdorp in de provincie Tamil Nadu. Het is, of was, ook een soort 'backpackersenclave'. Van dit laatste was weinig te merken, de straatjes met guesthouses, kleine restaurantjes, en souvenir shops leken grotendeels uitgestorven. De eigenaren waren er nog wel, wat de sfeer enigszins geforceerd maakte. Iedere buitenlander die voorbij liep, was meteen iemand om aan vast te klampen. Het was overigens niet duidelijk waarom de relatief reguliere stroom van toeristen dit jaar zo beperkt was. De meeste mensen die ik sprak, gaven visumregels de schuld (iets dat, in theorie, binnenkort een minder groot obstakel moet zijn, gezien de recente vooruitgang die Modi al dan niet heeft geboekt op allerlei fronten, inclusief de consulaire).

Na dit kleine dorp aan de Golf van Bengalen, dat trouwens vroeg in de ochtend nog interessant bleek te zijn, toen lokale vissers plotseling het strand op kwamen gevaren, reed ik per lokale bus door naar Pondicherry. Dit stadje is vooral bekend vanwege zijn historische Franse invloeden. Het oude gedeelte van de stad zag er inderdaad (koloniaal) Frans uit, en kende straatnamen als 'Romain Rolland Street', 'Rue Bussy', en 'Goubert Avenue'. De rest van Pondicherry is inmiddels uitgegroeid tot wat je een gemiddelde provinciestad kunt noemen. Wel één waar een groot gedeelte van de bevolking Christelijk is, getuige de vele kerken die kriskras door de stad te vinden zijn. Ik bezocht hier een kerkmis of twee, en at croissants als ontbijt.

Weg uit de grote steden betekende ook iets meer tijd en ruimte om wat van het rurale India te zien. In Tiruvannamalai bezocht ik naast een spectaculaire tempel (die ik zes jaar geleden trouwens al bekeken had) ook een paar gebieden waar allerlei vormen van landbouw bedreven werden. Koeien die gebruikt werden om een ploeg door een droog stuk grond te trekken, vrouwen die rijst aan het planten waren, en herders die hun geiten bij elkaar probeerden te houden. Uiteraard was de bedoeling om deze taferelen te filmen, maar de harde wind, en nieuwsgierigheid van de lokalen (die soms minutenlang in de camera bleven staren) maakten dit uiterst lastig.

Voordat ik in Chennai terug kwam, bezocht ik nog kort een NGO die gespecialiseerd was in het bestrijden van kinderarbeid. De eigenaar werkte samen met een aantal Westerse organisaties en had een school opgericht waar kinderen, die eerder in voornamelijk de kledingindustrie werkten, opgevangen werden en fatsoenlijk onderwijs kregen. Kinderarbeid is één van de grote problemen waar India mee te kampen heeft, en vindt op grote schaal plaats. Vaak is het onduidelijk of een kind vrijwillig en 'parttime' werkt, of dat het onder dwang lange, vermoeiende dagen te werk wordt gesteld. Het was goed te zien dat er ook mensen zijn die er iets aan proberen te doen, maar tegelijkertijd ontluisterend om de verhalen van sommige kinderen aan te horen.

Chennai werd niet de 'zoveelste' grote stad, maar had vanaf de aankomst meteen een eigen karakter, voorzover je daarvan kunt spreken natuurlijk. Als industriestad voelde het anders aan, de mensen waren misschien wat meer 'down to earth', hoewel de billboards met relatief lege marketingkreten ('Now luxury is on your doorstep', 'Live in, as well as outside the City', 'Paradise is closer than you might think') je wel al ver vantevoren begroetten. Maar wie ben ik om hierover te oordelen.

De stad is gelegen aan dezelfde Golf van Bengalen, en één van de grootste trekpleisters voor Indiase toeristen is het enorme strand dat zich kilometers uitstrekt richting het zuiden. Het mooiste overzicht, en tegelijkertijd een prima manier om even flink uit te waaien, is om een grote vuurtoren, ongeveer halverwege, te beklimmen. Een schitterend uitzicht.

Ik bezocht het strand een aantal keer, maar één van de keren deed zich een op het eerste gezicht onschuldig incident voor. Ik had de camera op een zakje gelegd, en zat voorovergebogen naar het scherm te turen. Toen een rustig uitziende hond naast me kwam zitten, besteedde ik er weinig aandacht aan. Het beest likte me een paar keer aan m'n arm, maar ik veegde het snel schoon aan een overhemd, en keek er de rest van de dag niet naar om.

's Avonds terug in het hotel las ik voor de zekerheid nog maar een stukje over hondsdolheid, een ziekte die vrij veel voorkomt in India, maar iets waar ik me vóór deze reis (onterecht) nooit echt zorgen over maakte. Naarmate ik een A4'tje van het 'Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering' (inderdaad een hele mond vol) doorlas, bekroop me een zeer ongemakkelijk gevoel. Iets later sloeg dit om in lichte paniek. In letterlijke bewoordingen kon een kras, of zelfs een lik, van een besmet dier hondsdolheid veroorzaken. En deze ziekte is, zodra het in je zenuwstelsel terecht is gekomen, vrijwel altijd dodelijk. Tja.

Ik was voor deze reis ingeënt tegen hondsdolheid, wat betekent dat je 'slechts' twee vaccinaties nodig hebt zodra je (mogelijk) besmet bent geraakt (in plaats van vijf, waarvan de eerste drie ook nog eens erg moeilijk te vinden zijn). Misschien dat ik er daarom meer op ben gaan letten, maar ik besloot voor de zekerheid naar een ziekenhuis te gaan. Het Apollo ziekenhuis in Chennai bleek onderdeel te zijn van een grote keten aan privé ziekenhuizen, waar relatief dure, maar adequate zorg verleend wordt. Daar wordt althans mee geadverteerd ('Think of us as your health managers'...). Ik bezocht dit ziekenhuis twee keer, en de laatste keer kreeg ik inderdaad een vaccinatie 'Rabipur' toegediend. Het was me niet helemaal duidelijk of de arts dit voorschreef uit voorzorg, of dat hij daadwerkelijk dacht dat het nodig was. Voor mij was het toch wel een lichte geruststelling. Hetzelfde protocol herhaalde ik vanochtend in een andere vestiging van de Apollo keten, in, jawel, Bhubaneshwar.

Inmiddels begint zich een nadeel van het huidige hotel waar ik verblijf te manifesteren. Blijkbaar wordt een groot gedeelte van de inkomsten verdiend met het verhuren van zalen die over het algemeen dienst kunnen doen als 'Wedding Hall'. Het is weliswaar pas zeven uur, maar een bizarre mix van Westerse, Indiase, en ondefinieerbare muziek dringt nu wel heel hardnekkig mijn kamer door. Ik denk dat het tijd wordt om iets te gaan eten.

Hopelijk tot een volgende keer, wellicht niet meer vanuit India, want de einddatum van het visum begint in zicht te komen.

Stef