Zai jian, everybody

Het zit er nu echt op, vier maanden Qingdao, waarin ik gevoetbald heb, video geschoten, heel veel van een gemiddelde Chinese stad gezien, en wat van de Chinese taal geleerd. Gisteren was de allerlaatste voetbaltraining, wat bij elkaar toch wel een klein avontuur is geweest. Een jongensdroom wil ik niet zeggen, dat gaat wel erg ver, maar zeker iets om met groot plezier op terug te kijken.

De jongens spelen in de derde divisie (twee divisies onder de Chinese Super League) en kunnen zoals gezegd dus behoorlijk voetballen. In het begin, toen het nog koud was in Qingdao, en ik niet kon spelen door een kleine blessure, was ik behoorlijk geïmponeerd door het spel. Terecht, het gaat snel, de spelers hebben een goede techniek, en de ballen worden over de breedte in de voeten gespeeld. Maar ik heb geleerd, sneller dan ik ooit gedaan heb, en heb mijn eigen spel, en vooral ook conditie, grote sprongen vooruit zien maken. In de laatste weken liep ik vooraan bij het hardlopen, deed ik meer krachttraining dan gemiddeld, en begon het schot ook steeds meer richting de kruising te gaan. Maar het is ook mooi zo. In augustus wordt er niet getraind, morgen gaat het team voor twee weken naar Zuid-Korea, dus om er nog een semester aan vast te plakken om alleen te blijven voetballen was te veel geweest.

Het communiceren ging vaak moeizaam, met zowel de coaches als de spelers, maar allemaal spreken we, een beetje populair gezegd, de taal van het voetbal. En die is universeel. De laatste weken maakten het nog leuker omdat het Nederlands elftal in de finale terecht kwam. Voor de training houdt de hoofdcoach iedere dag een toespraak. Soms is die heel kort, andere keren lijkt hij op een Chinese Van Gaal in slechte doen. Af en toe vang ik woorden op, en vaak genoeg werden wedstrijden van het WK besproken. En als Nederland weer had gewonnen werd ik naar mijn mening gevraagd, waarin ik in hakkelend Chinees antwoordde dat ik vond dat ons elftal redelijk had gespeeld maar de tegenstander fel partij bood. Iets in die trant. En het toverde altijd een grote glimlach op de gezichten van de spelers.

De afgelopen twee weken waren er ook dagen dat er niet gevoetbald werd, eigenlijk alleen in het weekend. En ochtenden, voor de training, besteedde ik meestal ook om nog wat dingen in de stad te zien en te filmen. Afgelopen zondag heb ik zo’n beetje 12 uur achter elkaar door de stad getoerd, de ene bus na de andere in- en uitgestapt, de meeste overvol zoals gebruikelijk, om nog wat variatie te zien. Dat was behoorlijk gelukt. Ik liep rond op, voor jullie inmiddels de zoveelste, bouwput of tegen de vlakte gewerkte wijk, waarvan er één wat mij betreft wel bijzonder was. Er stond nog één huis overeind in het midden terwijl alles eromheen met de grond gelijk gemaakt was. Ik heb er een aardige foto van, maar zoals met alles eigenlijk staat het merendeel van het ‘verhaal’ op de videocamera. Diezelfde dag bezocht ik een markt waar ik in het begin een aantal keer geweest was, en verbaasde me tegelijkertijd over de drukte op het strand, waar ik voor mijn plezier niet heen ga. Qingdao heeft, zoals ik hopelijk heb weten over te brengen, veel verschillende gezichten. Toerisme is er één van, en dan zijn het vooral de Chinezen zelf die hier uit het hele land op af komen.

Ik ben nog ‘verhuisd’, wat een heel gedoe was, twee keer op en neer gelopen met drie grote tassen, waarvan het meeste uiteraard naar huis is gestuurd. Gelukkig was het achteraf wel de moeite waard om er nog twee weken aan vast te plakken. Niet alleen was het voetbal uiteraard erg geslaagd, maar de voornaamste reden om te blijven, waren de verdwenen videobandjes. Uiteindelijk bleken ze bij de Chinese douane te liggen en konden niet uitgevoerd worden, om onduidelijke redenen, die tegelijk weer heel opzichtig waren. Ze vallen in dezelfde categorie als het blokkeren van buitenlandse, veelal Amerikaanse websites, waarvan YouTube, Facebook, en Twitter de bekendste zijn. Ook al maakt het land economisch grote sprongen vooruit, sommige dingen zullen nooit, of in ieder geval heel langzaam, veranderen. Vorige week vrijdag kreeg ik eindelijk het goede nieuws dat ik de bandjes bij het postkantoor weer kon ophalen, een behoorlijke opluchting want het zou zonde geweest zijn een derde van het ‘materiaal’ te moeten missen. Ik hoop ze nu vanuit Hong Kong richting huis te sturen, dit keer zal ik zo verstandig zijn een backup te maken, voor het geval dat zeg maar.

Met een Chinese jongen belandde ik bij toeval op een groot bedrijventerrein (van Haier), iets dat als buitenlander met een videocamera en statief in zijn rugzak bijna ondenkbaar is, tenzij je de juiste mensen kent, of een journalistenvisum hebt. Ook hier zijn de Chinezen erg terughoudend en bang dat er gevoelige informatie naar buiten komt, variërend wellicht van slechte arbeidsomstandigheden tot het kopiëren van arbeidsprocessen of producten. In dit geval ging het redelijk gemoedelijk, en kregen we zowaar toestemming om de gebouwen van buiten te filmen, na een goede smoes dat we een project voor de universiteit moesten doen. De foto’s zijn weinig bijzonder maar het gaf wel een apart gevoel. Dit was dus een voorbeeld van het soort bedrijven waar de laatste tijd zoveel om te doen is in zowel Chinese als westerse media. Het zag er inderdaad zo uit. Werknemers in dezelfde, monotone blauwe uniformen, ‘slogans’ op de werkvloer waarvan de productiviteit zou moeten stijgen, het voelde ouderwets Communistisch aan, als ik me daar een voorstelling van kan maken. Toen ik per ongeluk (maar ook een beetje expres) ‘verdwaald’ raakte bij het zoeken naar een toilet kwam ik in een hal terecht waar wasmachines in elkaar gezet werden. Lopende band, waar jongens en meisjes jonger dan ik tien uur of langer per dag aan staan te werken, en over het loon zal ik niet eens beginnen. Maar blijkbaar verdienen ze meer dan wanneer ze in hun geboortedorp gebleven waren, want de meesten zijn uiteraard niet in Qingdao geboren, en als dat al zo is, zullen ze uit buitenwijken, aan de rand van de stad, komen.

Zo kan ik nog een redelijk interessant voorbeeld geven. Gisteren ging ik met een andere Chinees naar een markt waar de producten zo goedkoop zijn dat het amper voor te stellen is, een stuk verderop worden iedere vijf dagen ook tweedehands spullen verkocht, wij zouden het een rommelmarkt noemen . De bedoeling was om een paar mensen wat in de camera te laten zeggen, simpele dingen zoals hun naam, wat ze voor werk deden, niet veel bijzonders. Dat lukte niet erg, maar op de terugweg wilde ik nog ergens uitstappen omdat ik daar veel mannen, jong en oud, langs de kant van de weg had zien zitten. Het is een bekend ‘fenomeen’, migranten uit andere steden en vaak provincies die naar de ‘grote stad’ komen om werk te zoeken, of eigenlijk om zichzelf te verkopen. Sommigen zijn bijvoorbeeld schilder, anderen metselaar of timmerman, maar de meesten krijgen af en toe relatief simpele baantjes toegeschoven van voorbijrijdende aannemers, om te sjouwen en zeulen met zakken cement, kuilen te graven, of bakstenen te verplaatsen. Ik was wel erg naïef toen ik daarop afstapte. De Chinees waarschuwde me al en wilde er liever niet heengaan, maar ik dacht dat het geen probleem zou zijn. Ik zag de blik van sommige mannen. Het is een blik waarin verbazing gepaard gaat met iets wilds, wanhoop misschien, of wellicht neigt het meer richting hebzucht, in de meest primitieve zin van het woord. Deze mensen zijn naar de stad gekomen met grote verwachtingen, op zoek naar een beter leven, maar zijn in veel gevallen aan lager wal geraakt, dromen bleken moeilijker te verwezenlijken dan gedacht, en iedere dag is inmiddels verworden tot niet meer dan een manier om te overleven. Ik stapte op iemand af, en binnen letterlijk tien seconden stonden er meer dan honderd man om me heen. Waar ze zo snel vandaan kwamen, wist ik niet, uit struiken, achter bomen, vanuit portieken. Ze dachten geld te kunnen verdienen, en toen bleek dat dat niet de bedoeling was, dat de blanke buitenlander voor hen niet meer dan een kat in de zak was, sloeg de sfeer om. Sommige mensen keken kwaad, enigszins geagiteerd, teleurgesteld, maar wat ik vooral vervelend vond was dat de Chinees die met me mee was dit over zich heen kreeg. Achteraf viel het gelukkig mee, de situatie was niet dreigend of iets dergelijks, maar die jongen voelde zich duidelijk ongemakkelijk en was behoorlijk geschrokken.

Uiteraard heb ik de finale van het WK bekeken, om half 3 ’s nachts, die twee uur later eindigde, toen het eerste licht al door de gordijnen scheen. Ik ga mijn teleurstelling niet verbergen, ook al heb ik er hier minder van meegekregen dan de meesten van jullie in Nederland, het doet toch pijn zover te komen om het dan net niet te halen. Iedereen zal zeggen dat het fantastisch is dat we in de finale stonden, en dat was het ook, maar iedereen weet ook dat die finale verloren ging. Een Chinees feliciteerde me met het ‘winnen van de tweede plaats op het WK’, misschien is dat een andere manier om ernaar te kijken.

Ik las een boek van zeshonderd pagina’s uit, keek vol afschuw (zonder dat te laten blijken) naar een man die drie apen allerlei kunstjes liet uitvoeren op straat, inclusief het laten roken van een sigaret. Op een baldadige ochtend vroeg ik aan een lokale monteur of ik een rondje op een motor mocht rondrijden, dus tien minuten lang scheurde ik over de wegen van het Laoshan gebied in Qingdao. Ik luisterde, bijna met ontroering, naar een Chinees die hele werken van ongetwijfeld bekende Europese pianisten weg speelde (waarvan ik niets weet), en liep rond in een park waar ouderen iedere dag samen komen om te kaarten, te zingen, of gewoon om uit te rusten. Ik bezocht kort een ‘conferentie’ van bedrijven die op de één of andere manier iets te maken hebben met duurzaamheid. Het geheel werd eerder afgebroken bij gebrek aan belangstelling, iets waaraan ik geen conclusies zal verbinden. Ik at stoombroodjes, dumplings, noodles, gebakken en gekookte rijst, rundvlees, gewokte groenten, rijstsoep en pap, appels, pruimen, kersen, en nog duizend dingen waarvan ik de naam niet zou weten.

Vrijdag zit ik in een trein naar Xian, waar ik eerder ben geweest, maar waar ik nu het Terracotta leger wil filmen. Een paar dagen later waarschijnlijk naar Yichang om hetzelfde te doen met de Drie Kloven dam. Vanuit daar hoop ik zo snel mogelijk richting Hong Kong te gaan omdat mijn visum binnenkort verloopt, om van daaruit een definitieve beslissing te maken over een eventueel vervolg van de reis. Of beter gezegd, het begin van misschien een nieuwe reis. Want ik heb vier maanden in een stad geleefd, wat soms aanvoelde als een dorp, en daarom misschien een klein beetje zoals thuis.

Dit is het laatste bericht uit Qingdao.

Zai jian, everybody